wolność słowa w Trybunale Konstytucyjnym

Prawo prasowe w zakresie, w jakim stanowi, że ten kto wydaje dziennik lub czasopismo bez rejestracji podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności, jest zgodne z Konstytucją.

20 lutego 2007 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne II Wydziału Karnego Sądu Rejonowego we Włocławku dotyczące wymogu rejestracji czasopisma.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 45 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe w zakresie, w jakim stanowi, że "kto wydaje dziennik lub czasopismo bez rejestracji podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności", jest zgodny z art. 31 ust. 3 i art. 54 Konstytucji oraz z art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa prasowego odmowa rejestracji wydawania dziennika lub czasopisma jest związana tylko z niedopełnieniem formalności przez składającego wniosek albo z koniecznością ochrony praw innych osób. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przyjęty tryb rejestracyjny nie ma nic wspólnego z cenzurą prewencyjną. Ponadto wprowadzenie odpowiedzialności karnej za wydawanie dziennika lub czasopisma nie może być uważane za zniechęcające czy krepujące dla korzystania z konstytucyjnych wolności. Dokonanie rejestracji nie jest bowiem zbyt skomplikowane i mieści się w ogólnie przyjętym trybie zgłoszeniowym. Trybunał zaznaczył równocześnie, że nie dokonywał oceny konstytucyjnej samej odpowiedzialności karnej jako sankcji za niedokonanie rejestracji dziennika lub czasopisma, lecz odpowiedział na pytanie czy odpowiedzialność karna nie zniechęca do rejestracji tytułu prasowego. Trybunał podkreślił także, że to do sądu należy ocena konkretnych przyczyn nie dokonania rejestracji. Sąd bierze pod uwagę między innymi stopień społecznej szkodliwości, stopień winy oraz potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej. Grzywny nie orzeka się, jeżeli np. dochody sprawcy uzasadniają przekonanie, że jej nie uiści. Istnieje więc potrzeba innych kar będących do dyspozycji sądu., który uwzględnia wszystkie okoliczności faktyczne i prawne. Dlatego też Trybunał uznał, że kwestionowany przepis nie naruszył konstytucyjnej zasady proporcjonalności. Jest również zgodny z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, która stanowi m.in, że korzystanie z wolności może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym między innymi z uwagi na ochronę innych osób.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Wojciech Hermeliński, a sprawozdawcą był sędzia TK Adam Jamróz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

20 lutego 2007 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna pytanie prawne II Wydziału Karnego Sądu Rejonowego we Włocławku dotyczące wymogu rejestracji czasopisma.

Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 45 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 roku Prawo prasowe z art. 31 ust. 3 i art. 54 Konstytucji oraz art. 10 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Prokuratura rejonowa skierowała do sądu rejonowego akt oskarżenia przeciwko czterem osobom. Oskarżonym zarzucono, że na terenie gminy wydawali czasopismo bez wymaganej rejestracji w sądzie. Zdaniem pytającego sądu kwestionowany przepis narusza prawo do swobody wypowiedzi, gdyż ustanawia obowiązek rejestracji dziennika lub czasopisma pod groźbą odpowiedzialności karnej. Odmowa rejestracji tytułu prasowego jest równoważna z zakazem publikacji i ma charakter cenzury prewencyjnej. Takie przepisy nie są konieczne w demokratycznym społeczeństwie. Ustanowienie zakazu danego zachowania pod groźbą kary jest dopuszczalne jedynie pod warunkiem, że nie istnieją inne skuteczne środki pozwalające osiągnąć pożądane skutki. Zdaniem sądu kwestionowana regulacja narusza konstytucyjne zasady proporcjonalności oraz swobody wypowiedzi.

Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Wojciech Hermeliński, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Adam Jamróz.

Tekst i zdjęcie: Jacek Kiełpinski , Nowości 2003.2.4.
Aleksandrów - A bibuła wychodzi

Zbigniew Ankiersztajn - oskarżony, winny, uniewinniony, oskarżony, winny ...

Mimo uniewinnienia w Sądzie Okręgowym, wydawca "Informatora" nadal na ławie oskarżonych
"Informatorem", zwanym gminą bibułą, nadal zajmuje się sąd. Wydawany od czterech lat w Aleksandrowie Kujawskim druk znajduje się w centrum uwagi już trzeciego składu orzekającego. Główny inspirator jego wydawania, Zbigniew Ankiersztajn ze Służewa, został najpierw uznany winnym przez sąd w Aleksandrowie Kujawskim. Następnie został uniewinniony przez Sąd Okręgowy we Włocławku. Nadal jednak trwa drugi proces przed Sądem Rejonowym w Aleksandrowie. Jeśli składającym doniesienia o wydawanie kolejnych numerów "Informatora" starczy cierpliwości można oczekiwać kolejnych postępowań w tej coraz bardziej kuriozalnej sprawie. Gminna bibuła wychodzi bowiem nadal.

"Informator" - bezpłatny, odbity na powielaczu, kolportowany głównie przez znajomych - ukazuje się nieregularnie od czterech lat. Osoby wydające go, działacze Społecznej Inicjatywy Obywatelskiej, z uwagą śledziły prace poprzednich władz gminnych. Obserwatorzy SIO byli na wszystkich sesjach Rady Gminy Aleksandrów Kujawski, opisywali to, co ich zdaniem, miało znaczenie dla mieszkańców gminy. Nie da się ukryć - patrzyli radnym i zarządowi na ręce. To niezbyt podobało się grupie radnych, która złożyła w tej sprawie doniesienie. Chodziło głównie o sprawy formalne. Przyczepiono się do tego, że "Informator" nie został zarejestrowany jako czasopismo w Sądzie Rejestrowym. Prokuratura aleksandrowska sporządziła akt oskarżenia - wydano wyrok skazujący.

Sprzeczne opinie

Zbigniew Ankiersztajn odwołał się do Sądu Okręgowego we Włocławku. Tam powołano dwóch biegłych, którzy wydali absolutnie sprzeczne opinie. Profesor Bogdan Michalski z Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego uznał, że "Informator" ma tylko cechy prasy, jest ulotnym wydawnictwem, formą prasopodobną. Nie jest więc wydawnictwem, które obowiązuje rejestracja. Doktor Hanna Gajewska-Kraczkowska z Wydziału Prawa i Administracji UW była innego zdania - uznała "Informator" za prasę wymagającą rejestracji. Sąd uniewinnił Zbigniewa Ankiersztajna, uznając, że skoro nawet specjaliści nie są zgodni co do natury "Informatora", jego wydawcy karać nie należy.

Mnożenie bytów

Jednak równoległe do sądu w Aleksandrowie Kujawskim trafił kolejny akt oskarżenia. Tym razem objął aż cztery osoby podpisywane jako redaktorzy kolejnych wydań "Informatora". Przesłuchiwano już świadków - radnych poprzedniej kadencji. Wczoraj zaś prokurator wniósł o... powołanie kolejnego biegłego z zakresu prasoznawstwa. Obrońca, mecenas Ewa Wielińska przypomniała, że już dwóch specjalistów z tej samej dziedziny wypowiadało się w tej sprawie - tyle, że przed sądem wyższej instancji. Takie mnożenie bytów uznała za nieuzasadnione i zbyt kosztowne. Sąd zdecydował, że musi zapoznać się z tymi opiniami. Tym bardziej, że na ich podstawie Sąd Okręgowy we Włocławku wydał wyrok uniewinniający. Na tym sprawę odroczono.

Ostatecznego finału sądowej przygody "Informatora" nie widać. Nie można przecież wykluczyć, że komuś przyjdzie do głowy uprzejmie poinformować prokuraturę o wydaniu kolejnych jego numerów. Prokuratura sprawdzi, że rejestracji nie ma. A na pewno nie będzie jej mieć, ponieważ Sąd Rejestrowy odmawia rejestracji "Informatora", bo... nie spełnia wymogów stawianych przez tenże sąd prasie. I koło się zamyka. Teoretycznie może powstać 38 aktów oskarżenia, bo tyle wydano numerów "Informatora". I sprawa ta nie zakończy się nigdy.

Epilog: W 2009 Sąd Najwyższy umorzył sprawę, czyli po 8 latach.

... Zbigniew Ankiersztajn
Przedstawiciel społecznej inicjatywy obywatelskiej gminy Aleksandrów Kujawski
Jestem mieszkańcem gminy wiejskiej Aleksandrów Kujawski. Nie jestem ani wydawcą prasy, ani redaktorem naczelnym żadnego z wydawnictw i dziękuję organizatorom, że umożliwili mi przybycie na tę konferencję. Myślę, że sprawa, o której chcę powiedzieć, dotyczy w swojej istocie przede wszystkim właśnie budowy społeczeństwa obywatelskiego, a na drugim planie jest jakby kwestia informacji, jak to nazwiemy, czy jest to prasa lokalna profesjonalna, czy biuletyn. To jest inna sprawa. Otóż po paru latach działalności ta grupa w naszej gminie zadała sobie pytanie: po co nam informacje, które myśmy zdobyli? Co mamy z nimi zrobić i co mamy dalej robić, jeżeli z tymi informacjami nie robią nic urzędy, które są do tego powołane? Przez cały rok 1999 - przepraszam, ale muszę tu troszeczkę historii przywołać - pojedynczo na sesjach naszej gminnej rady o różne sprawy się dopytywaliśmy, ale nie było żadnej reakcji. W roku 2000 powołaliśmy społeczną inicjatywę obywatelską. Powiadomiliśmy o tym radę gminy na piśmie, wydaliśmy deklarację założycielską i uprzedziliśmy radę gminy, że zamierzamy wydawać informator, w którym będziemy poruszali wszystkie sprawy związane z radą, z radnymi, z zarządem gminy, z urzędem gminy. W roku 1999 po raz pierwszy naszą gminę skontrolowała Najwyższa Izba Kontroli. Nigdy jeszcze nie była ta gmina kontrolowana przez NIK, natomiast co roku była kontrolowana przez RIO, która nigdy niczego nie znalazła. Ten protokół stał się czynnikiem czy niemal właściwie zapalnikiem wybuchowym. Dwie sprawy z tego protokołu chcę przywołać i pokazać państwu, jak to się odbywało. Jedna ze spraw dotyczyła fałszowania i niszczenia przez urzędnika gminy oryginałów dokumentów komunalizacyjnych. Proszę sobie wyobrazić, że ten urzędnik robił to przez siedem lat. Wójt zapytany przez sędziego na rozprawie karnej tego urzędnika, czy wiedział o tym, powiedział, że nie. On ma dwudziestu ośmiu pracowników i nie jest w stanie wszystkich skontrolować. Sędzia z niezwykłą czułością pochylił się nad tą wypowiedzi ą świadka, mimo że bardzo gwałtownie zareagował prokurator, twierdząc, że pan wójt kłamie. Urzędnik został uznany winnym, skazany prawomocnym wyrokiem. Dotychczas pracuje w tej gminie, włos z głowy mu jeszcze nie spadł. To był wynik kontroli protokołu NIK, ale o mało co, sprawa zostałaby ukręcona, gdyby nie to, że jeden z członków społecznej inicjatywy obywatelskiej został w tę sprawę wmieszany, bo podrabiano jego podpisy. Druga sprawa dotyczyła sprzedaży mieszkania komunalnego na rzecz przewodniczącej rady gminy, zresztą radnej od 1990 r., a w kadencji 1998 - 2002 przewodniczącej. Ta sprawa ciągnie się do dziś. Wracając jeszcze do sprawy informacji - otóż rada nigdy nie odpowiedziała na żadne pismo. Komisja rewizyjna, przewodnicząca rady, zarząd gminy, wójt gminy nigdy nie odpowiedzieli na żadne pismo. Wysyłaliśmy do radnych, do rady i do tych instytucji gminnych listami poleconymi ten biuletyn - informator z prośbą o ustosunkowanie się. To się nie stało. Mam nadzieję, że 28 października tego roku będzie już ostatnie posiedzenie sądu, będzie wydany wyrok, bo sąd rejonowy uznał, że to mieszkanie sprzedano wbrew obowiązującemu prawu, to znaczy nie podjęto uchwały rady gminy w sprawie sprzedaży tego mieszkania. Sąd uznał ich winnymi. Obecnie trwa apelacja w Sądzie Okręgowym we Włocławku, 28 października zapadnie wyrok. Ale jest rzecz niezwykle istotna. Otóż z tego protokołu wynikało, że wójt wiedział o tym, że urzędnik fałszował dokumenty. Zgłosiliśmy to do prokuratury, my jako mieszkańcy, żeby prokuratura podjęła czynności przygotowawcze. 147 Prokuratura odmówiła wszczęcia dochodzenia. Zażaliliśmy się na to postanowienie. Okazało się, że nie można uwzględnić zażalenia, bo nie jesteśmy stroną. Prokuratura okręgowa skierowała to do sądu. Sąd potwierdził, że postanowienie jest wydane prawidłowo - nie jesteśmy stroną jako mieszkańcy, stroną jest tylko rada gminy. Nie ufając tego typu działaniom, nawet i sądowym, zgłosiliśmy się do Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik Praw Obywatelskich, profesor Andrzej Zoll, okazał nam daleko idącą pomoc, zgodził się z naszym stanowiskiem, że błędem było, że sprawa nie została podjęta, i zwrócił się do prokuratury apelacyjnej, która uchyliła to prawomocne postanowienie i nakazała prowadzić dochodzenie. Tylko że to trwało długo. W międzyczasie były wybory, zmieniła się rada gminy. Ponieważ teraz rada gminy słucha głosu mieszkańców, a przynajmniej stara się wysłuchać, podjęła uchwałę o wstąpieniu w prawa strony w tej sprawie przez wójta. Proszę sobie wyobrazić, że wójt zaskarżył tę uchwałę do wojewody, który przychylił się do tego i uchylił tę uchwałę. Rada gminy nie miała prawa podjąć tej uchwały, ponieważ nie może wyznaczać sposobu zachowania wójtowi, bo reprezentantem gminy na zewnątrz jest wyłącznie wójt. Rada się odwołała od tej decyzji, obecnie czekamy na orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dziękuję uprzejmie.

str. gł.
Kwadrat (1980-90r.) - książka o Kwadracie - ,,Nowości'' o książce - prezentacja książki
bibuła kwadratu
kartki S
działacze kultury
foto - Telewizja ,,Solidarność'' 1985 r.
bibuła
krzyże zasługi - foto Beni
Wojciech Polak Czas Ludzi Niepokornych (pół książki)
Zdzisław Dumowski ,,Jedna Noc'' całe opowiadania
Marek Czachor ,,Jak zatrudniałem się na PG''
Radosław Sojak, Andrzej Zybertowicz Lustracja dla chóru
Konrad Turzyński - Czas przeszły dokonany - Czy wszyscy byliśmy „umoczeni”?
Jakub Stein Ich troje w monitoringu
lat ,S' , 25 lat stanu wojennego
tablica *Upamiętnienia Wydarzeń 1 i 3 Maja 1982 r.* (2004) - fotoreportaż - 1. rocznica odsłonięcia (2005)
wokół teczek bezpieki
20. rocznica śmierci ks. Popiełuszki
procesy: - dot. Stanisława Śmigla (1980 r.) - mili-cjant: zbrodnie komuny przedawnione (1982 r.) - dot. Andrzeja Murawskiego - dot. Kazimierza Kozaka - pobicie A. Kuczkowskiej podczas internowania - dot. Artura Wiśniewskiego - walka z krzyżami w szkołach - dot. Tymczas. Prezydium ZR (1982 r.) - dot. Toralu (1983 r.) - dot. drukarzy TIS (1985 r.) - dot. Stefana Kamińskiego (1984 r.) - list gończy za SB-manami
nowe dodatki i zmiany