pobicie Alicji Kuczkowskiej podczas internowania

Sąd Okręgowy w Toruniu w IX Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:
Przewodniczący: Sędzia SO J. Sobierajski
Sędziowie SO: M. Maleszka, L. Gutkowski (spr.)
Protokolant: st. sekr. sąd. M. Maćkiewicz

przy udziale Prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej - Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku M. Góry po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2007 r. sprawy:

Henryka Warachewicza, Henryka Szcześniaka i Grzegorza Kowalskiego oskarżonych z art. l58 §1 KK i art. 231 §l KK w zw. z art. 2 ust. l ustawy z dnia 18. grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,

z powodu apelacji wniesionych przez oskarżonych od wyroku Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 8. lutego 2006 r. sygn. akt VIII K 1261/03

1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchyla go w pkt. I i ustala, że oskarżeni popełnili w nocy z 12. na 13. grudnia 1981 r. około godz. 24. w Toruniu czyn polegający na tym, że Grzegorz Kowalski jako funkcjonariusz Służby Bezpieczeństwa, a Henryk Warachewicz i Henryk Szcześniak

jako funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Toruniu, wykonując decyzję Nr 130/81 z dnia 12 grudnia 1981 r. Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Toruniu o internowaniu Alicji Kuczkowskiej, wbrew obowiązującym przepisom dążyli do jej zatrzymania oraz przekroczyli swoje uprawnienia biorąc udział w pobiciu Alicji Kuczkowskiej, Zdzisława Kuczkowskiego, Franciszka Meszyńskiego, Marii Meszyńskiej i Tadeusza Meszyńskiego bijąc ich pięścią po twarzy, rękoma po całym ciele, uderzając pałką w głowę i inne części ciała, kopiąc, używając gazu obezwładniającego, narażając ich na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutków określonych w art.l57§l kk, czym wypełnili znamiona art.158§l kk, art.231§l kk w zw. z art.2 ust.l ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu i na podstawie art.l ust. 1 ustawy z dnia 7 grudnia 1989 r. o amnestii (Dz. U. Nr 64, poz. 390) umarza postępowanie;
2. w pozostałym zakresie tenże wyrok utrzymuje w mocy
3. obciąża oskarżonych wydatkami poniesionymi w postępowaniu odwoławczym w częściach równych

Uzasadnienie

Henryk Warachewicz, Henryk Szcześniak i Grzegorz Kowalski oskarżeni zostali o to, że:

w dniu 13 grudnia 1981 roku w Toruniu, działając jako funkcjonariusze publiczni Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Toruniu, wspólnie i w porozumieniu z Henrykiem Misiunem funkcjonariuszem Komendy Wojewódzkiej Policji Milicji Obywatelskiej w Toruniu wykonując decyzję Nr 130/81 z dnia 12.12.1981 roku Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Toruniu o internowaniu Alicji Kuczkowskiej, nie dopełnili swoich obowiązków w ten sposób, że nie doręczyli osobiście pokrzywdzonej w momencie zatrzymania decyzji o internowaniu co wynikało z § 3 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12.12.1981 roku w sprawie zasad postępowania w sprawach o internowanie obywateli polskich i nie poinformowali o przyczynach zatrzymania, a następnie przekroczyli swoje uprawnienia biorąc udział w pobiciu Alicji Kuczkowskiej, Zdzisława Kuczkowskiego , Franciszka Meszyńskiego, Marii Meszyńskiej i Tadeusza Meszyńskiego bijąc ich pięścią po twarzy, rękoma po całym ciele, uderzając pałką w głowę i inne części ciała, kopiąc, używając gazu obezwładniającego, narażając na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutków określonych w a r t. 15 7 § 1 k k;

- tj. o przestępstwo z art.l58§l kk i art.231§l kk w zw. z art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 18.12.1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Sąd Rejonowy w Toruniu wyrokiem z dnia 8 lutego 2006 r. orzekł:

I. ustalając, iż czyn miał miejsce w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. około godziny 24.00 uznając, iż oskarżeni Henryk Warachewicz, Henryk Szcześniak i Grzegorz Kowalski swym zachowaniem wyczerpali znamiona zarzucanego im aktem oskarżenia czynu tj. przestępstwa z art. 158§1 k.k. i art. 231 §1 k.k. w zw. z art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 18.12.1998r. o Instytucie Pamięci Narodowej -

Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, w myśl art. 1 ust. 1 Ustawy z dnia 07 grudnia 1989 r. o amnestii ( Dz. Ustaw z dnia 11.12.1989 r. nr 64 poz. 390) postępowanie karne wobec wszystkich oskarżonych umarza;

II. kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

Wyrok ten zaskarżony został apelacjami wszystkich oskarżonych, którzy zarzucali wyrokowi, że:

1. Polecenie zatrzymania i doprowadzenia do jednostki b. MO Alicji Kuczkowskiej otrzymali od przełożonych w dniu 12.12.1981 r. w godzinach późno wieczornych do bezwzględnego wykonania. Nie wykonanie tego polecenia było również nie wykonaniem rozkazu, co skutkowało popełnieniem przez oskarżonych przestępstwa.

2. Sąd I Instancji nie uwzględnił wymienionych i obowiązujących aktów prawnych, przywołał natomiast jako podstawę prawną zatrzymania art.42 ust. 1 w zw. z art.43 ust. 1 Dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie zasad postępowania w sprawach o internowanie obywateli polskich. Wymienione akty prawne weszły w życie 14 grudnia 1981 r. z datą obowiązywania od 12.12.1981r.- Dekret i od 13.12.1981r. -Rozporządzenie, co jednoznacznie wskazuje, iż nie mogły być podstawą do zatrzymania Alicji Kuczkowskiej i z aktami tymi nie można było oskarżonych zapoznać. Na podstawie przytoczonych aktów prawnych mieli prawo jako funkcjonariusze MO dokonać zatrzymania A. Kuczkowskiej, w tym na polecenie przełożonego, za okazaniem legitymacji służbowej oraz prawo stosowania środków przymusu bezpośredniego w przypadku czynnego i biernego oporu stosowanego przez osobę zatrzymywaną.

3. Sąd w uzasadnieniu wyroku nie udowodnił uszkodzeń ciała pokrzywdzonych, a fakt ten został opisany w sentencji wyroku jako podstawa do skazania. Ponadto Sąd Rejonowy wymienił na stronie 23 uzasadnienia wyroku nazwiska świadków nie wyjaśniając ich roli dowodowej w sprawie. Pominięto takie okoliczności jak:

- świadek Euzebiusz Wesołowski (k.945-946) zeznał m.in., że pokrzywdzona po przybyciu do jego domu w nocy z 12/13.12.1981 r., po schronieniu się przed zatrzymaniem, była ubrana w płaszcz, nie posiadała żadnych obrażeń na ciele, nie mówiła o obrażeniach innych członków rodziny, była jedynie zdenerwowana,

- świadek Danuta Świderek (k. 1077-1078) jako oddziałowa pielęgniarka szpitala przy ul. Batorego zeznała, iż Alicja Kuczkowska przyjęta została do szpitala, dlatego, „aby ją schować przed aresztowaniem". Obrażeń nie posiadała.

- świadek Andrzej Kędzierski - lekarz (k.996-997) zeznał, iż nie może określić posiadanych obrażeń przez Alicję Kuczkowską

- świadek Maria Skrzypek - lekarz (k.946-947) zeznała, iż nie przypomina sobie obrażeń jakie posiadała Alicja Kuczkowska.

4. Uzasadnienie orzeczenia dotknięte jest obrazą przepisów postępowania. Przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów była wybiórcza, selektywna i dowolna, uzasadniająca wcześniej wydany wyrok. Wina oskarżonych, jak i wszystkie okoliczności zarzucanych im czynów nie zostały wykazane.

Podnosząc te zarzuty wszystkie apelacje wnosiły o zmianę wyroku umarzającego postępowanie karne na mocy amnestii poprzez uniewinnienie oskarżonych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy w oparciu o zebrane dowody. Liczne dowody w tym głównie w postaci zeznań świadków i wyjaśnień oskarżonych pozwalały generalnie na wyodrębnienie dwóch przeciwstawnych wersji wydarzeń, jakie rozegrały się w domu Alicji Kuczkowskiej w nocy z 12 na 13 grudnia 2001 r. Oskarżeni twierdzili, że wykonując polecenie zatrzymania pokrzywdzonej stosowali jedynie takie środki przymusu, które były konieczne do zatrzymania osoby, a ponieważ spotkali się ze znacznie nasiloną agresją domowników zmuszeni zostali do obrony i w efekcie tej agresji odstąpili od zatrzymania. Z kolei pokrzywdzona twierdziła, że to oskarżeni byli agresywni i dopuścili się pobicia jej oraz jej męża, brata, a także rodziców będących wówczas w podeszłym wieku. Oceniając dowody Sąd oparł się na zeznaniach pokrzywdzonej, którym dał wiarę oraz zeznaniach tych świadków, które je potwierdzały. Zaprezentowana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku analiza przeprowadzonych dowodów (k. 1119-1125 akt) jest wystarczająco wnikliwa i szczegółowa, a ponadto zgodna jest z zasadami wiedzy, logicznego rozumowania i z doświadczeniem życiowym. Zatem Sąd nie naruszył zasady swobodnej oceny dowodów zawartej w art.7 kpk.

Wbrew odmiennym twierdzeniom apelacji Sąd pierwszej instancji nie przypisał oskarżonym w sentencji wyroku spowodowania określonych obrażeń ciała u pokrzywdzonych. Przypisał im przestępstwo przewidziane w art.l58§l czyli wzięcia udziału w pobiciu, którego skutkiem było narażenenie pokrzywdzonych na bezpośrednie niebezpieczeństwo wystąpienia u nich obrażeń przewidzianych w art. 157§l kk. Niezbędnym elementem takiego czynu nie jest wystąpienie określonych uszkodzeń ciała.

Oskarżeni w swoich wyjaśnieniach (przede wszystkim Warachewicz i Szcześniak) akcentowali fakt, że nie byli funkcjonariuszami, którzy bezpośrednio zajmowali się działaniami operacyjnymi, lecz pracowali w tamtym czasie w Dziale Kadr i stosowanie jakiejkolwiek przemocy było im obce. Henryk Warachewicz podnosił nawet, że wcześniejsza służba w pionie kryminalnym Milicji nie odpowiadała jego charakterowi i zasadom, z uwagi na konieczność brutalnego działania wobec sprawców kryminalnych (k.215 akt). Jednocześnie jednak wszyscy oskarżeni podnosili, że nocna odprawa jak odbyła się w Komendzie Wojewódzkiej Milicji w dniu 12 grudnia 2001 r. zrobiła na nich wielkie wrażenie. Zostali wówczas zapoznani z dekretem o wprowadzeniu stanu wojennego, aktami wykonawczymi do tego dekretu i jednocześnie kierownictwo wywierało na nich ogromną presję grożąc funkcjonariuszom sądem wojennym w razie niewykonania rozkazu. Sami mówili, że bali się konsekwencji z powodu niewykonania nakazu zatrzymania Alicji Kuczkowskiej w celu jej internowania. Właśnie ta presja wywierana na funkcjonariuszy była powodem ich agresji w domu Kuczkowskich. O ile bowiem rodzina Kuczkowskich bała się, że milicjanci występujący częściowo po cywilnemu nie są prawdziwymi funkcjonariuszami, a nawet jeżeli są, to zatrzymanie Alicji Kuczkowskiej może doprowadzić do jej zaginięcia, o tyle sami milicjanci bali się, że jeżeli jej nie zatrzymają, to sami będą odpowiadać karnie i to w „warunkach wojennych". Taka szczególna sytuacja psychologiczna motywowała ich do działań bezwzględnych i brutalnych, których w codziennej swojej pracy nie podejmowali.

Jeżeli chodzi o zarzut działania oskarżonych w ramach przysługujących wówczas milicjantom uprawnień procesowych to podnosili oni, że działali w ramach wykonywania przepisów dekretu o stanie wojennym, rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie zasad postępowania w sprawach o internowanie obywateli polskich oraz kodeksu postępowania karnego, który zezwalał im na zatrzymanie dowolnego obywatela polskiego.

Zauważyć trzeba, że oskarżeni byli przekonani o tym, że stan wojenny został wprowadzony zgodnie z obowiązującym prawem, a zatem i rygory z nim związane, a zwłaszcza ograniczenie wolności i swobód obywatelskich mają właściwe umocowanie prawne. Zapewniano ich o tym w trakcie wspomnianej narady. Nie mieli podstaw by temu nie wierzyć. Obecnie wiadomo, że Dziennik Ustaw nr 29 z 1981 r. został antydatowany i faktycznie nie został wydany w dniu 14 grudnia 1981 r. Okoliczności te ustalono jednak dopiero po upływie wielu lat. W literaturze prawniczej podnosi się, że „skoro antydatowanie Dziennika Ustaw nr 29 z 1981 r. oficjalnie ujawniono dopiero w 1991 r., w związku z czym dopiero w tym czasie upadło domniemanie prawne, że tenże Dziennik został wydany w dniu 14 grudnia 1981 r., to przecież nie sposób wymagać, by funkcjonariusz publiczny stosujący przepisy dekretu w okresie stanu wojennego mógł mieć świadomość jego antydatowania. Naturalnie, poza wyjątkowym wypadkiem, gdyby był w to wtajemniczony" (Henryk Kmieciak: W kwestii odpowiedzialności karnej za respektowanie klauzuli o retroakcji dekretu z dnia 12 grudnia

1981 r. o stanie wojennym (art.61) przy stosowaniu jego przepisów, Wojskowy Przegląd Prawniczy 2006/1/27).

Można zatem powiedzieć, że oskarżeni działali w błędzie uważając, że mogą wykonywać w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. przepisy dekretu o stanie wojennym i na ich podstawie internować Alicję Kuczkowską. Mamy zatem do czynienia z działaniem w usprawiedliwionym błędzie co do oceny prawnej czynu (art.30 kk).

Jednakże oskarżeni podnosili przede wszystkim, że jako funkcjonariusze Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Toruniu mieli prawo zatrzymać Alicję Kuczkowską w oparciu o przepisy kodeksu postępowania karnego. Przebywając w jej mieszkaniu nie eksponowali faktu faktycznego wprowadzenia w kraju stanu wyjątkowego i nie usprawiedliwiali wobec niej i innych domowników swoich działań wykonywaniem dekretu o stanie wojennym. Prawdopodobnie było to spowodowane chęcią możliwie najdłuższego przeciągnięcia czasu, w którym dowiedziałyby się o tym osoby postronne. W przeciwnym razie groziłoby to szybszym przepływem informacji i możliwością poinformowania zagrożonych internowaniem innych działaczy Solidarności. Domownicy byli informowani o chęci zatrzymania pokrzywdzonej, do czego oskarżeni, jak twierdzili, mieli wystarczające uprawnienia, wynikające z faktu przynależności do Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej.

W istocie tak jednak nie było. Kodeks postępowania karnego obowiązujący w momencie działania oskarżonych w art.206§l mówił, że Milicja Obywatelska ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub zatarcia śladów przestępstwa. Jest oczywiste, że Alicja Kuczkowska nie była podejrzewana przez oskarżonych, ani ich zwierzchników o popełnienie jakiekolwiek przestępstwa, a chciano ją zatrzymać po to, aby następnie ją internować. Zatem w sensie prawnym nie było podstaw do zastosowania instytucji zatrzymania. Te działania oskarżonych, które miały temu służyć były więc bezprawne.

Wszyscy oskarżeni jako funkcjonariusze Komendy Wojewódzkiej i z wykształcenia prawnicy (Warachewicz i Kowalski), bądź administratywiści (Szcześniak) nie mogą powoływać się na działanie w usprawiedliwionym błędzie.

W związku z tym konieczny był nowy opis czynu uwzględniający motywy działania oskarżonych oraz bezprawność próby zatrzymania i przekroczenie uprawnień poprzez wzięcie udziału w pobiciu Alicji Kuczkowskiej, jej męża Zdzisława Kuczkowskiego, jej brata Tadeusza Meszyńskiego oraz rodziców Marii i Franciszka Meszyńskich. Czyn oskarżonych wyczerpywał znamiona art.l58§l kk, art.231§l kk w zw. z art.2 ust.l ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Trafnie natomiast Sąd Rejonowy powołał się w uzasadnieniu swojego wyroku na te okoliczności, które pozwalają przypuszczać, że wymierzona kara w stosunku do każdego z oskarżonych nie przekroczyłaby 2 lat pozbawienia wolności, co z kolei nakazuje umorzyć postępowanie na podstawie art.l ust.l ustawy z dnia 7 grudnia 1989 r. o amnestii.

W pozostałym zakresie tenże wyrok został utrzymany w mocy.

O wydatkach poniesionych w postępowaniu odwoławczym orzeczono na podstawie art.636§l kpk.

Na oryginale właściwe podpisy

Za zgodność odpisu z oryginałem Toruń, dnia 8.05.2007 r.

Sekretarz Magdalena Maćkiewicz Starszy Sekretarz Sądowy

Karol Dolecki 14.03.2005

Proces byłych milicjantów

Gloryfikowanie swoich zasług, bezpardonowe ataki na przeciwników i odwołania do sumień padały w sądzie z ust trzech byłych milicjantów oskarżonych przez IPN o pobicie w stanie wojennym działaczki "S".

Po nieudanej próbie sprowokowania w styczniu sądu do umorzenia sprawy byli funkcjonariusze: 58-letni Henryk W., o rok starszy Henryk Sz. i 47-letni Grzegorz K. odnieśli się wczoraj do zarzutów. Żaden nie przyznał się do winy. Za to jak jeden mąż podtrzymali przytoczoną w śledztwie wersję o agresywnym zachowaniu Alicji Kuczkowskiej, którą przyjechali internować 13 grudnia 1981 r. - To W. i Sz. sprawiali wrażenie, że są w opresji - wypalił Grzegorz K.

- K. użył gazu, ale zrobił to tak nieudolnie, że skutki poczuł jedynie Sz. - wtórował Henryk W., do niedawna szef prewencji w toruńskiej komendzie miejskiej, obecnie emeryt.

Z jego relacji wynikało, że to właśnie on czuł się najbardziej sponiewierany przez działaczkę "S" i jej rodzinę. - Wyrzucili mi czapkę i żeby ją odzyskać, musiałem przejść przez płot - żalił się. - A płaszcz podarto mi tak, że później dostałem za niego ekwiwalent.

Mężczyzna nie miał sobie nic do zarzucenia: - Mam czyste sumienie, dziwię się, że to pani Kuczkowska nie została pociągnięta do odpowiedzialności za znieważenie i czynną napaść na milicjantów.

Były funkcjonariusz lawirował tak, aby postawić kobietę w jak najgorszym świetle. Niby od niechcenia obnażył jej rzekome pijaństwo i sugerował, że współpracowała ze Służbą Bezpieczeństwa. Po chwili rozpływał się nad własnymi zasługami: przygotowywaniem materiałów do weryfikacji funkcjonariuszy SB i dowództwem nad zabezpieczeniem trasy przejazdu Jana Pawła II przez Toruń w 1999 r. - Gdybym miał coś na sumieniu, nikt nie powierzyłby mi takich zadań - podkreślał, chcąc wykazać, że jego proces to efekt nikczemnej zmowy znanego historyka z UMK Wojciecha Polaka i dziennikarza lokalnej prasy.

Ten pierwszy opisał jego sprawę w swojej książce jeszcze przed wszczęciem śledztwa, a drugi przeniósł historię na łamy gazety. - Byłem dość znanym, a przy tym szanowanym policjantem, więc wykorzystali to do promowania książki - wywodził Henryk W. - A ja przez to zostałem zwolniony z policji i nie dostałem pracy w urzędzie miasta.

Proces trwa.

IPN zarzuca milicjantom, że: w nocy wyłamali drzwi w mieszkaniu Alicji Kuczkowskiej w Grębocinie nie informując jej o celu wizyty. Następnie wywlekli ją w koszuli nocnej na 20-stopniowy mróz, przedtem bijąc jej męża, ojca i obezwładniając gazem matkę. Grozi im za to do trzech lat więzienia.

str. gł.	Solidarity in Toruń '81-'89 Polish tv pirate
Kwadrat (1980-90r.) - książka o Kwadracie - ,,Nowości'' o książce - prezentacja książki
bibuła kwadratu
kartki S
działacze kultury
foto
Radio i Tv Solidarność Toruń - 4. audycja Radia S + fałszywka 1983 r. - Radio Solidarność Toruń na fonii TvP 1984 r.
Telewizja ,,Solidarność'' 1985 r. Buck Bloombecker Polska Tv piracka
bibuła
krzyże zasługi - foto Beni
Wojciech Polak Czas Ludzi Niepokornych (pół książki) - Rozmowa z W. Polakiem - Złota Kareta dla W. Polaka
SOR Hydra - rozpracowanie podziemia ,S'
Zdzisław Dumowski ,,Jedna Noc'' całe opowiadania
Marek Czachor ,,Jak zatrudniałem się na PG''
Radosław Sojak, Andrzej Zybertowicz Lustracja dla chóru
Konrad Turzyński - Czas przeszły dokonany - Czy wszyscy byliśmy „umoczeni”?
Jakub Stein Ich troje w monitoringu
lat ,S' , 25 lat stanu wojennego
tablica Upamiętnienia Wydarzeń 1 i 3 Maja 1982 r. (2004) - fotoreportaż - 1. rocznica odsłonięcia (2005)
wokół teczek bezpieki
20. rocznica śmierci ks. Popiełuszki
procesy: - dot. Stanisława Śmigla (1980 r.) - mili-cjant: zbrodnie komuny przedawnione (1982 r.) - dot. Andrzeja Murawskiego (1982 r.) - dot. Kazimierza Kozaka (1986 r.) - pobicie A. Kuczkowskiej podczas internowania (1981 r.) - dot. Artura Wiśniewskiego (1986 r.) - walka z krzyżami w szkołach (1984 r.) - dot. Tymczas. Prezydium ZR (1982 r.) - dot. drukarzy TIS (1985 r.) - dot. Toralu (1983 r.) - dot. S. Kamińskiego (1984) r. - dot. Andrzeja Zielińskiego ((1984 r.) - dot. Zbigniewa Smykowskiego (1981r.) - list gończy za SB-manami
nowe dodatki i zmiany