Podczas obchodów 80. rocznicy
tzw. ,,cudu nad Wisłą" zostały wręczone odznaki Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego ,,Zasłużony działacz kultury" za wybitne zaangażowanie w niezależną
działalność wydawniczą w latach 1977-1989. W 1980 roku na fali powiewu
wolności powstała w Toruniu, założona przez Stanisława Śmigla - od kilku
lat współpracownika KOR (Komitet Obrony Robotników) -Toruńska Oficyna Niezależna
(TON). Jako jedna z pierwszych w kraju, wydała oficjalnie ,,Archipelag GUŁag"
Aleksandra Sołżenicyna. W stanie wojennym nastąpiła
przymusowa zmiana nazwy oficyny na: ,,Kwadrat". Ciekawostką jest sposób
ukrycia operacji finansowych Kwadratu. Specjalnie została utworzona firma
komputerowa ,,Panda-tor", a część zysku tej firmy szła na pokrycie
kosztów druku. Działalność ta obyła się właściwie
bez wpadki, nie licząc zatrzymania przez kontrolę drogową Syrenki przewożącej
na tylnym siedzeniu nakładu Przeglądu Pomorskiego, który natychmiast został
wydrukowany ponownie. Ponieważ stało się to w czasie obrad Okrągłego Stołu,
więc nie doszło do zarekwirowania samochodu. Ówczesny dialog między SB-manem
a kierowcą był taki: no i co my mamy z panem teraz zrobić? Musiał pan jechać
w czasie Okrągłego Stołu? - A musieliście mnie łapać?! - padła natychmiastowa
odpowiedź. Wydawnictwo opublikowało ponad
połowę ukazujących się na toruńskim rynku podziemnym książek tj. co najmniej
trzydzieści. Wśród nich takie tytuły jak: KGB (dwukrotnie), 12 lat GUŁagu,
Portrety lat 1944-1988, Wojna z narodem (wywiad z płk.Kuklińskim), Kalendarz
Współczesny, Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów, Filozofie wieczyste
w czas przełomu, przedruki Krytyki itd. Co ciekawe nakład tej zakazanej
literatury, wówczas niski, jest porównywalny z nakładami dzisiejszymi.
Drukowano też gazety czy raczej gazetki m.in. : Przegląd Pomorski, Immunitet
(NZS), Gazeta Gospodarcza, Solidarność Walcząca (biuletyn toruńskiego oddziału
tej organizacji), Bełkot (Niezależne Zrzeszenie Młodzieży Szkolnej), kilka
numerów TIS (Toruński Informator ,,S"), Telegram (pismo Federacji Młodzieży
Walczącej). Oprócz tego ukazywało się wiele
ulotek, plakatów, kalendarzy, kartek
świątecznych . Z wydawnictwem Kwadrat ściśle
współpracował NZS (Niezależne Zrzeszenie Studentów). Studenci składali
książki, kolportowali prasę, rozrzucali ulotki itp. Poza tym współpracowały
zgodnie inne organizacje: KPN, WiP (Wolność i Pokój) - ludzie różnych zawodów
- od murarza po profesora. I komu to przeszkadzało...?
Ech, to se ne vrati?
[- - - -] (takim znaczkiem cenzury podpisywał się drzewiej autor -
artykuł z IKP)